Waarom bestaan bedrijven? Deze vraag is vandaag mogelijk nog relevanter dan een kleine eeuw geleden, toen Ronald Coase nadacht over de bestaansreden van bedrijven. Consumenten kunnen zichzelf steeds beter redden zonder tussenkomst van bedrijven. En als het bedrijf nog een rol speelt, is dat steeds vaker die van een facilitator van contact en transacties tussen consumenten onderling. Zie bijvoorbeeld AirBnB, Marktplaats (eBay) of het veel kleinere maar wel Nederlandse Peerby.
Wat zijn transactiekosten?
Ronald Coase schreef in 1937 een invloedrijk essay, genaamd The Nature of the Firm, waarin hij op zoek ging naar redenen voor het bestaan van bedrijven. Hoewel de term transactiekosten pas later werd bedacht, benoemde Coase al de kosten van het prijsmechanisme. Transactiekosten zijn dan ook een soort kosten van markthandel, of: wrijving in het economisch systeem. Alle moeite die een consument of organisaties moet doen om zijn doel te bereiken of in zijn behoefte te voorzien. Zoals het kopen van een fiets. Het afsluiten van een verzekeringen of een mobiel telefonie abonnement. Daarvoor moet je onderzoek doen, vergelijken, de koop doen of een contract sluiten, de verzending bij een fysiek product, en indien nodig gebruik maken van mogelijke garantie.
“Deze kosten worden over het algemeen gedefinieerd als de kosten van het verzamelen van informatie, het evalueren van alternatieve opties, onderhandelen, contracteren en de fysieke transactie van het object.” Cordella (2001)
Er zijn verschillende zaken die bepalend zijn voor de hoogte van de transactiekosten:
- Frequentie van een transactie: Wanneer je een product vaker koopt, worden jouw transactiekosten voor deze behoefte groter. Elke dag een brood kopen op de markt is voor jou een grotere last dan een keer in de 5 jaar een nieuwe fiets kopen.
- Specificiteit van een transactie: Is het een standaard product, of is het voor jou gemaakt? Een maatwerk keuken kost meer tijd, geld en onderhandeling dan een exemplaar van de IKEA.
- Onzekerheid van een transactie: Is het duidelijk wat je krijgt, wanneer het komt, en hoe de garantie werkt? Een telefoonhoesje kopen op AliExpress heeft hogere transactiekosten dan wanneer je er een koopt bij de Vodafone-winkel in de winkelstraat. (Maar daar moet je weer naar toe fietsen…ook transactiekosten.)
- Beperkte rationaliteit en opportunistisch gedrag van een transactie: We weten niet alles en producten kunnen complex zijn. Denk aan de lijst reparaties die je garage aan je voorlegt na de APK-keuring. Of de behandeling die een tandarts je aanraadt. Jij hebt er geen verstand van, dus je gaat maar akkoord.
Er zit dus complexiteit en onzekerheid in het economische systeem. Dit leidt tot een ongelijke verdeling van informatie tussen de bij de transactie betrokken partijen. De waarde van de transactiekosteneconomie ligt dus in de toename van het efficiënt beheersen van deze onzekerheid. (Cordella, 2001)
Coase identificeerde vier soorten kosten:
- Zoek- en informatiekosten omvatten kosten die betrekking hebben op het verzamelen van informatie of het zoeken naar partners of middelen.
- Onderhandelingskosten omvatten kosten die verband houden met het onderhandelen over een overeenkomst.
- Onder politie- en handhavingskosten vallen kosten voor het bewaken van afspraken en het handhaven van sancties wanneer afspraken niet verplicht zijn.
- Kosten van fysieke transactie van het product, deze kun je je waarschijnlijk het beste voorstellen.
Wanneer organisaties, wanneer markt?
Nu we weten wat transactiekosten zijn, kunnen we opnieuw kijken naar de waarde van een organisatie versus de open markt. Oliver Williamson helpt ons verder. Hij onderzocht wanneer het effectiever was om een bepaalde transactie via de open markt af te ronden en wanneer het effectiever zou zijn om deze transactie via een organisatie te doen.
Vroeger werden alle transacties in de samenleving gedaan op een open markt, min of meer tussen individuen. Degene in het dorp die brood kon maken ruilde dat voor iemand die vlees had. Later kon je producten ruilen voor geld. Merk op dat hiermee transactiekosten al een stuk lager werden! Maar er was op het marktplein geen transparantie, er was alleen hier en nu, dit product voor deze prijs, take it or leave it.
Maar producten werden ingewikkelder, toeleveringsketens langer en contracten moeilijker af te sluiten en te handhaven. Zo ontstonden bedrijven. Neem bijvoorbeeld de VOC. Niet perse het eerste bedrijf, maar wel een mooi voorbeeld: het is opgericht met het idee dat afspraken rondom een specifieke samenwerking het mogelijk maakte om op grotere schaal iets te ondernemen. De VOC kon een handelsroute naar de Oost opzetten, waar dat voor individuele schepen te duur en risicovol was.
Coase schreef op wat in de praktijk al lang gebeurde: sommige transacties kunnen effectiever via organisaties worden uitgevoerd. Of anders gezegd, het werkt beter om over sommige transacties niet telkens opnieuw te onderhandelen, maar daar eenmalige een samenwerkingsovereenkomst over af te spreken. Dat scheelt heel veel kleinere onderhandelingen en geeft nieuwe mogelijkheden zoals het opzetten van een handelsroute naar de Oost.
Maar ook een supermarkt (bedrijf) scheelt jou heel veel transactiekosten ten opzichte van eten kopen op de markt van individuen. Stel je voor dat je alles wat je nu via de online super Picnic bestelt elke keer op de markt bij elkaar zou moeten sprokkelen…
De impact van technologie op de bestaansreden van een bedrijf
Dit laatste voorbeeld laat zien dat de impact van technologie op transactiekosten enorm is. Het is dankzij technologie, en niet in de laatste plaats Internet, bijzonder eenvoudig geworden om je maaltijden bij elkaar te ‘handelen’. Vanuit een app op de telefoon in je broekzak kun je altijd en overal je boodschappen doen en thuis laten bezorgen. Niet meer alle individuele producten bij elkaar zoeken op de markt, zoals vroeger. Weinig risico op slechte producten, en als er wel eens een rotte mango tussen zit krijg je met een druk op de knop je geld terug. Niet meer naar de markt, of later supermarkt fietsen. Niet meer de zware boodschappen tillen. En het scheelt ook nog eens veel tijd.
Het voorbeeld geeft duidelijk aan dat technologie een transactie als boodschappen veel kosten-efficiënter heeft gemaakt, met kosten in de breedste zin van het woord. Transactiekosten zijn veel lager geworden. Zoeken en vinden van informatie, mensen, kennis en producten gaat veel sneller en is veel goedkoper dan in de vorige eeuw. Communiceren met de hele wereld is tegenwoordig erg simpel.
Dit geeft ook kansen voor individuen. Het is namelijk ook voor het individu een stuk eenvoudiger geworden om een ‘handeltje’ op te zetten. Via online mogelijkheden is het heel eenvoudig om een webshop te starten, in plaats van een fysieke winkel. Via sociale media zoals Twitter en Instagram kun je communiceren met klanten van over de heel wereld. Hoewel het best eenvoudig is om fysieke producten te verzenden, zijn digitale producten zoals een cursus, of een software programma heel eenvoudig te distribueren. Je betrouwbaarheid als ‘leverancier’ kan zichtbaar worden gemaakt met publieke beoordelingen op je website. Bedrijven verliezen dus een klein beetje bestaansrecht. Anders gezegd, het is eenvoudiger om als individu hetzelfde te kunnen als waar je voorheen een bedrijf voor nodig had.
Grotere of kleinere bedrijven?
Tegelijk hebben lagere transactiekosten natuurlijk ook impact op de kansen voor bedrijven. Een duidelijk voorbeeld is AirBnB, dat zonder zelf huizen te bezitten, de grootste ‘hotelketen’ ter wereld heeft gebouwd. Ze maken het voor individuen mogelijk om de huizen onderling aan elkaar te verhuren. AirBnB heeft daarin een faciliterende rol, en verlaagt de transactiekosten voor individuen. Het zoeken van dat idyllische huisje, prijzen vergelijken, boeken, contact met de verhuurder, vertrouwen door identiteitsverificatie: AirBnB haalt het allemaal uit handen. Het platform is een bedrijf, of eigenlijk een moderne vorm van een marktplaats. Het bedrijf helpt transacties tussen individuen onderling tot stand te brengen door het drastisch verlagen van transactiekosten rondom het (ver)huren van je huis.
Het AirBnB voorbeeld laat twee trends zien. Enerzijds ontstaan er grote platformen (bedrijven) zoals AirBnB, bol.com, Uber, en Peerby die zich profileren als nieuwe wereldwijde marktpleinen. De lagere transactiekosten maken dat bedrijven complexere transacties kunnen organiseren, zoals het wereldwijd beheersen van miljoenen individuele en eenmalige verhuurovereenkomsten.
Anderzijds groeien de mogelijkheden van het individu om een handel te beginnen, en worden bedrijven kleiner. De lagere transactiekosten dankzij technologische ontwikkelingen verlagen de complexiteit en inefficiëntie van transacties, waardoor er meer mogelijk wordt voor kleinere bedrijven en individuen.
Dit artikel is meerdere malen geupdate, laatste revisie: 17-03-2023
