Het is 1870. De Pruisen zijn in oorlog met Frankrijk. Door de groeiende macht van het Pruisische rijk –ze hebben net Oostenrijk ingelijfd in de Pruisisch-Oostenrijkse oorlog– groeit de angst van Frankrijk om haar eeuwenlange macht op het Europese continent te verliezen. In aanloop naar de oorlog verenigen de Pruisische staten zich onder leiding van Wilhelm I en Otto von Bismarck tot het Duitse Rijk. Het ontstaan van Duitsland luidt het einde in van de eeuwenlange Franse macht en het begin van een wereldwijde Duitse invloed.
![Helmuth Karl Bernhard Graf von Moltke, 1800 - 1891 [Bron: Wikipedia]](https://peterknol.nl/wp-content/uploads/Field_Marshal_Count_Helmuth_von_Moltke.jpg)
Maar de oorlog wordt niet zomaar gewonnen. Terwijl het Duitse Rijk in elkaar wordt gesmeed, voert op het slagveld ene Helmuth Karl Bernhard Graf von Moltke, generaal-veldmaarschalk van het Duitse leger, het bevel. Deze Von Moltke was nogal vernieuwend in zijn manier van oorlog voeren. Zo voerde hij dienstplicht in en maakte hij intensief gebruik van moderne technologieën zoals de spoorwegen. Maar Von Moltke verbeterde nog een belangrijk onderdeel van het leger: de Generale Staf.
De Generale Staf had voor 1800 weinig invloed, het was tot die tijd vooral een verzameling assistenten van de legerleiding. Maar gedurende de 19e eeuw kreeg de Generale Staf veel strategischer taken. Naar voorbeeld van de Oostenrijkers, hadden de Pruisen deze legerafdeling meer invloed gegeven en vooral veel intelligenter gemaakt. Het werd een autonome afdeling die niet aan het leger verantwoording aflegde, maar direct aan het staatshoofd.
Ze moest eerdere eigen veldslagen en veldslagen van de vijand bestuderen om daarvan te leren en om dezelfde fouten te voorkomen. Ze kregen overzicht over logistiek, bevoorrading, planning en bemensing. Verder werd de Generale Staf bemand door speciaal daarvoor opgeleide militairen en strategen. Deze werden geschoold met het idee dat het behalen van de missie voorop staat, in plaats van het uitvoeren van methodes. Concreet: er werd niet één aanvalsplan uitgewerkt, maar er werd een serie mogelijkheden uitgewerkt die werden aangepast indien voortschrijdend inzicht dat vereiste. Op deze manier voegde de Generale Staf militaire intelligentie toe aan het Duitse leger. Oorlogsvoering veranderde daardoor van het efficiënt uitvoeren van een vooraf bedacht plan, naar het effectief behalen van een missie door een flexibele en intelligente aanpak.
“Kein Operationsplan reicht mit einiger Sicherheit über das erste Zusammentreffen mit der feindlichen Hauptmacht hinaus“, was de overtuiging van Helmut von Moltke. Later beter bekend geworden als: “Geen enkel aanvalsplan overleeft het eerste contact met de vijand“. Daarmee zette de veldmaarschalk een bepalende ideologie neer die werd overgenomen door niet de minsten: “Plans are worthless, but planning is everything.” -Eisenhower. “Plans are of little importance, but planning is essential.” -Churchill. En zelfs later door Mike Tyson: “Everyone has a plan, until they get punched in the mouth.”
Het idee mag duidelijk zijn. Vooraf plannen bedenken is leuk, maar zodra je er in de praktijk mee aan de slag gaat, snijdt het plan vaak geen hout meer. De omgeving verandert. De vijand, of sparringpartner, concurrent, of klant reageert anders dan je dacht. Je aannames kloppen niet. Enzovoorts. Het is vaak niet zinvol om een uitgebreid plan te maken bij aanvang, terwijl de omgeving waarin dat plan moet worden uitgevoerd aan verandering onderhevig is.
Het is veel beter om een duidelijke missie te hebben. En vervolgens flexibel te zijn in het behalen van die missie. Dat betekent dat je meerdere manieren, of scenario’s, bedenkt om tot dat doel te komen. Dat je continu je aannames bestudeert en valideert. Dat je je plannen bijstuurt zodra er meer inzicht is het gedrag of de reactie van de vijand, concurrent, of klant.
In de dagelijkse bedrijfspraktijk kan dit lastig zijn. Veel managers zijn gewend om (strategische) plannen te maken. Het idee dat deze plannen vaak onhoudbaar zijn, kan het gevoel geven dat je controle uit handen geeft. Maar die controle had je bij voorbaat al niet. De rol van een manager is veel meer die van iemand die begeleidt en richting geeft.
Dat betekent niet dat er überhaupt geen plan gemaakt hoeft te worden. Een eerste plan opstellen helpt om het gesprek op gang te brengen binnen het team of de organisatie. Waar zijn we het over eens, en waar niet? Waar willen we heen? Daarnaast helpt het opschrijven van je plan tot het inzichtelijk maken van je aannames. Wat weet je nog niet 100% zeker? Wat moet je nog valideren? Hoe ga je dat doen? Tenslotte is dat opgeschreven plan een vertrekpunt. Dit plan ga je bijschaven, aanpassen, updaten, valideren. Niet met als doel om daarmee het plan kloppend te krijgen, maar met als doel je missie te behalen. Zodra de missie is bereikt, klopt het plan.
Hoe is jouw laatste innovatieproject gegaan? Maak jij grote plannen die vervolgens in de uitvoering mislukken? Weet jij hoe je een wendbare aanpak vormgeeft wanneer je nieuwe doelen probeert te realiseren?
Een beetje meer Helmut von Moltke in je organisatie zal je helpen om te overleven in een wereld waar verandering de enige constante is.
Bronnen
